Η οξεία παγκρεατίτιδα είναι το ξαφνικό οίδημα και φλεγμονή του παγκρέατος.
Αιτίες
Το πάγκρεας είναι ένα όργανο που βρίσκεται πίσω από το στομάχι. Παράγει τις ορμόνες ινσουλίνη και γλυκαγόνη. Παράγει επίσης χημικές ουσίες που ονομάζονται ένζυμα που απαιτούνται για την πέψη των τροφίμων.
Τις περισσότερες φορές, τα ένζυμα είναι ενεργά μόνο αφού φτάσουν στο λεπτό έντερο.
Εάν αυτά τα ένζυμα γίνουν ενεργά μέσα στο πάγκρεας, μπορούν να αφομοιώσουν τον ιστό του παγκρέατος. Αυτό προκαλεί πρήξιμο, αιμορραγία και βλάβη στο όργανο και στα αιμοφόρα αγγεία του.
Αυτό το πρόβλημα ονομάζεται οξεία παγκρεατίτιδα.
Η οξεία παγκρεατίτιδα επηρεάζει τους άνδρες πιο συχνά από τις γυναίκες. Ορισμένες ασθένειες, χειρουργικές επεμβάσεις και συνήθειες κάνουν πιο πιθανή την ανάπτυξη αυτής της πάθησης.
Η χρήση αλκοόλ ευθύνεται για έως και 70% των περιπτώσεων. Περίπου 5 έως 8 ποτά την ημέρα για 5 ή περισσότερα χρόνια μπορεί να βλάψουν το πάγκρεας.
Οι πέτρες στη χολή είναι η επόμενη πιο κοινή αιτία. Όταν οι πέτρες στη χοληδόχο κύστη περάσουν από τη χοληδόχο κύστη στους χοληφόρους πόρους, φράζουν το άνοιγμα που παροχετεύει τη χολή και τα ένζυμα. Η χολή και τα ένζυμα «επιστρέφουν» στο πάγκρεας και προκαλούν οίδημα.
Η γενετική μπορεί να είναι ένας παράγοντας σε ορισμένες περιπτώσεις. Μερικές φορές, η αιτία δεν είναι γνωστή.
Άλλες καταστάσεις που έχουν συνδεθεί με παγκρεατίτιδα είναι:
- Αυτοάνοσα προβλήματα (όταν το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στον οργανισμό)
- Βλάβη στους πόρους ή στο πάγκρεας κατά τη διάρκεια της επέμβασης
- Υψηλά επίπεδα στο αίμα ενός λίπους που ονομάζονται τριγλυκερίδια — πιο συχνά πάνω από 1.000 mg/dL
- Τραυματισμός στο πάγκρεας από ατύχημα
Άλλες αιτίες περιλαμβάνουν:
- Μετά από ορισμένες επεμβατικές πράξεις που χρησιμοποιούνται για τη διάγνωση προβλημάτων της χοληδόχου κύστης και του παγκρέατος (ενδοσκοπική παλίνδρομη χολαγγειοπαγκρεατογραφία, ERCP) ή βιοψία καθοδηγούμενη από υπερήχους.
- Κυστική ίνωση
- Υπερλειτουργικός παραθυρεοειδής αδένας
- Σύνδρομο Reye
- Χρήση ορισμένων φαρμάκων (ειδικά οιστρογόνα, κορτικοστεροειδή, σουλφοναμίδες, θειαζίδες και αζαθειοπρίνη)
- Ορισμένες λοιμώξεις, όπως η παρωτίτιδα, που αφορούν το πάγκρεας
Οξεία παγκρεατίτιδα – Συμπτώματα
Το κύριο σύμπτωμα της παγκρεατίτιδας είναι ο πόνος αισθητός στην άνω αριστερή πλευρά ή στη μέση της κοιλιάς. Ο πόνος:
-
- Μπορεί να είναι χειρότερος μέσα σε λίγα λεπτά μετά το φαγητό ή το ποτό στην αρχή, πιο συχνά εάν τα τρόφιμα έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά
- Γίνεται σταθερός και πιο σοβαρός, διαρκεί για αρκετές ημέρες
- Μπορεί να είναι χειρότερος στην ύπτια θέση
- Μπορεί να εξαπλωθεί (αντανακλά) στην πλάτη ή κάτω από την αριστερή ωμοπλάτη
- Τα άτομα με οξεία παγκρεατίτιδα συχνά φαίνονται άρρωστα και έχουν πυρετό, ναυτία, έμετο και εφίδρωση.
Άλλα συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν με αυτήν την ασθένεια περιλαμβάνουν:
- Αχρωμάτιστα κόπρανα
- Φούσκωμα και πληρότητα
- Λόξιγκα
- Δυσπεψία
- Ήπιο κιτρίνισμα του δέρματος και του λευκού των ματιών (ίκτερος)
- Πρησμένη κοιλιά
Εξετάσεις και Τεστ
Ο γιατρός θα κάνει μια φυσική εξέταση, η οποία μπορεί να δείξει:
- Κοιλιακή ευαισθησία ή εξόγκωμα (μάζα)
- Πυρετό
- Χαμηλή πίεση αίματος
- Γρήγορο καρδιακό ρυθμό
- Ταχύ ρυθμό αναπνοής (αναπνευστικός).
Θα γίνουν εργαστηριακές εξετάσεις που δείχνουν την απελευθέρωση παγκρεατικών ενζύμων. Αυτά περιλαμβάνουν:
- Αυξημένο επίπεδο αμυλάσης στο αίμα.
- Αυξημένα επίπεδα λιπάσης αίματος στον ορό (ένας πιο ειδικός δείκτης παγκρεατίτιδας από τα επίπεδα αμυλάσης)
- Αυξημένο επίπεδο αμυλάσης ούρων
Άλλες εξετάσεις αίματος που μπορούν να βοηθήσουν στη διάγνωση της παγκρεατίτιδας ή των επιπλοκών της περιλαμβάνουν:
- Πλήρης εξέταση αίματος (Γενική αίματος)
- Ολοκληρωμένο μεταβολικό πάνελ
Οι ακόλουθες απεικονιστικές εξετάσεις που μπορούν να δείξουν οίδημα του παγκρέατος μπορούν να γίνουν αλλά δεν χρειάζονται πάντα για τη διάγνωση της οξείας παγκρεατίτιδας:
- αξονική τομογραφία κοιλίας
- MRI κοιλίας
- Υπερηχογράφημα κοιλίας
Οξεία παγκρεατίτιδα – Θεραπεία
Η θεραπεία συχνά απαιτεί παραμονή στο νοσοκομείο. Μπορεί να περιλαμβάνει:
- Παυσίπονα
- Τα υγρά χορηγούνται μέσω φλέβας (IV)
- Διακοπή τροφής ή υγρών από το στόμα για περιορισμό της δραστηριότητας του παγκρέατος
- Ένας σωλήνας μπορεί να εισαχθεί μέσω της μύτης ή του στόματος για να αφαιρεθεί το περιεχόμενο του στομάχου. Αυτό μπορεί να γίνει εάν ο έμετος και ο έντονος πόνος δεν βελτιωθούν. Ο σωλήνας θα παραμείνει για 1 έως 2 ημέρες έως 1 έως 2 εβδομάδες.
- Η αντιμετώπιση της πάθησης που προκάλεσε το πρόβλημα μπορεί να αποτρέψει επαναλαμβανόμενες κρίσεις.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, απαιτείται θεραπεία για:
- Παροχέτευση του υγρού που έχει συγκεντρωθεί μέσα ή γύρω από το πάγκρεας
- Αφαίρεση της χοληδόχου κύστης
- Ενδοσκοπική παροχέτευση του παγκρεατικού πόρου
- Στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, απαιτείται χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση κατεστραμμένου, νεκρού ή μολυσμένου παγκρεατικού ιστού.
Οξεία παγκρεατίτιδα – Πρόγνωση
Οι περισσότερες περιπτώσεις υποχωρούν σε μια εβδομάδα ή λιγότερο. Ωστόσο, ορισμένες περιπτώσεις εξελίσσονται σε απειλητικές για τη ζωή ασθένειες.
Το ποσοστό θνησιμότητας είναι υψηλό όταν:
- Εμφανιστεί αιμορραγία στο πάγκρεας.
- Συνυπάρχουν προβλήματα με το ήπαρ, την καρδιά ή τα νεφρά.
- Σχηματιστεί απόστημα στο πάγκρεας.
- Υπάρχει νέκρωση μεγαλύτερων ποσοτήτων ιστού στο πάγκρεας.
Μερικές φορές το οίδημα και η μόλυνση δεν επουλώνονται πλήρως. Μπορεί επίσης να εμφανιστούν επαναλαμβανόμενα επεισόδια παγκρεατίτιδας. Οποιοδήποτε από αυτά μπορεί να οδηγήσει σε μακροπρόθεσμη βλάβη στο πάγκρεας.
Πιθανές Επιπλοκές
Η παγκρεατίτιδα μπορεί να επιστρέψει. Οι πιθανότητες να επιστρέψει εξαρτώνται από την αιτία και το πόσο καλά θα αντιμετωπιστεί. Οι επιπλοκές της οξείας παγκρεατίτιδας μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Οξεία νεφρική ανεπάρκεια
- Μακροχρόνια πνευμονική βλάβη (ARDS)
- Συσσώρευση υγρού στην κοιλιά (ασκίτης)
- Κύστες ή αποστήματα στο πάγκρεας
- Καρδιακή συγκοπή
Πρόληψη
Ο κίνδυνος νέων ή επαναλαμβανόμενων επεισοδίων παγκρεατίτιδας μπορεί να μειωθεί λαμβάνοντας μέτρα για την πρόληψη των ιατρικών καταστάσεων που μπορεί να οδηγήσουν στην ασθένεια:
Αποφυγή αλκοόλ εάν είναι η πιθανή αιτία της οξείας προσβολής.
Τα παιδιά να λαμβάνουν τα εμβόλια για την προστασία τους από την παρωτίτιδα και άλλες παιδικές ασθένειες.
Αντιμετώπιση των ιατρικών προβλημάτων που οδηγούν σε υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων στο αίμα.
Βιβλιογραφικές αναφορές
Crockett SD, Wani S, Gardner TB, Falck-Ytter Y, Barkun AN. American Gastroenterological Association Institute Clinical Guidelines Committee. American Gastroenterological Association Institute Guideline on initial management of acute pancreatitis. Gastroenterology. 2018;154(4):1096-1101. PMID: 29409760 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29409760/.
Forsmark CE. Pancreatitis. In: Goldman L, Schafer AI, eds. Goldman-Cecil Medicine. 26th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2020:chap 135.
Paskar DD, Marshall JC. Acute pancreatitis. In: Parrillo JE, Dellinger RP, eds. Critical Care Medicine: Principles of Diagnosis and Management in the Adult. 5th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2019:chap 73.
Vege SS. Acute pancreatitis. In: Feldman M, Friedman LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran’s Gastrointestinal and Liver Disease: Pathophysiology/Diagnosis/Management. 11th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2021:chap 58.
