Ίκτερος
Στον ίκτερο, το δέρμα και το λευκό των ματιών φαίνονται κίτρινα. Ο ίκτερος εμφανίζεται όταν υπάρχει υπερβολική χολερυθρίνη (μια κίτρινη χρωστική ουσία) στο αίμα – μια κατάσταση που ονομάζεται υπερχολερυθριναιμία.
Η χολερυθρίνη σχηματίζεται όταν η αιμοσφαιρίνη (το μέρος των ερυθρών αιμοσφαιρίων που μεταφέρει οξυγόνο) διασπάται ως μέρος της κανονικής διαδικασίας ανακύκλωσης παλαιών ή κατεστραμμένων ερυθρών αιμοσφαιρίων. Η χολερυθρίνη μεταφέρεται στην κυκλοφορία του αίματος στο ήπαρ και εκκρίνεται στη χολή (το πεπτικό υγρό που παράγεται από το ήπαρ). Στη συνέχεια, η χολερυθρίνη μετακινείται μέσω των χοληφόρων οδών στην πεπτική οδό, ώστε να μπορεί να αποβληθεί από το σώμα. Το μεγαλύτερο μέρος της χολερυθρίνης αποβάλλεται με τα κόπρανα, αλλά μια μικρή ποσότητα αποβάλλεται στα ούρα. Εάν η χολερυθρίνη δεν μπορεί να μετακινηθεί αρκετά γρήγορα μέσω του ήπατος και των χοληφόρων αγωγών, συσσωρεύεται στο αίμα και εναποτίθεται στο δέρμα. Το αποτέλεσμα είναι ίκτερος.
Πολλά άτομα με ίκτερο έχουν επίσης σκούρα ούρα και ανοιχτόχρωμα κόπρανα. Αυτές οι αλλαγές συμβαίνουν όταν μια απόφραξη ή άλλο πρόβλημα εμποδίζει την αποβολή της χολερυθρίνης στα κόπρανα, προκαλώντας την αποβολή περισσότερης χολερυθρίνης στα ούρα.
Εάν τα επίπεδα χολερυθρίνης είναι υψηλά, μπορεί να συσσωρευτούν ουσίες που σχηματίζονται όταν διασπάται η χολή, προκαλώντας φαγούρα σε όλο το σώμα. Αλλά ο ίκτερος από μόνος του προκαλεί λίγα άλλα συμπτώματα στους ενήλικες. Ωστόσο, στα νεογέννητα με ίκτερο, τα υψηλά επίπεδα χολερυθρίνης (υπερχολερυθριναιμία) μπορεί να προκαλέσουν μια μορφή εγκεφαλικής βλάβης που ονομάζεται kernicterus.
Επίσης, πολλές διαταραχές που προκαλούν ίκτερο, ιδίως η σοβαρή ηπατική νόσο, προκαλούν άλλα συμπτώματα ή σοβαρά προβλήματα. Σε άτομα με ηπατική νόσο, αυτά τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν ναυτία, έμετο και κοιλιακό άλγος και μικρά αιμοφόρα αγγεία που μοιάζουν με αράχνη που είναι ορατά στο δέρμα (αιμαγγειώματα ). Οι άνδρες μπορεί να έχουν διευρυμένο στήθος, συρρικνωμένους όρχεις και ηβική τρίχα που μεγαλώνει όπως συμβαίνει στις γυναίκες.
Τα σοβαρά προβλήματα που προκαλούνται από ηπατική νόσο μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Ασκίτη (συσσώρευση υγρού εντός της κοιλιάς)
- Διαταραχές της πήξης του αίματος: τάση για αιμορραγία ή μώλωπες
- Ηπατική εγκεφαλοπάθεια: Επιδείνωση της εγκεφαλικής λειτουργίας επειδή το ήπαρ δυσλειτουργεί, επιτρέποντας σε τοξικές ουσίες να συσσωρευτούν στο αίμα, να φτάσουν στον εγκέφαλο και να προκαλέσουν αλλαγές στη νοητική λειτουργία (όπως σύγχυση και υπνηλία)
- Πυλαία υπέρταση: Υψηλή αρτηριακή πίεση στις φλέβες που φέρνουν αίμα στο ήπαρ, που μπορεί να οδηγήσει σε αιμορραγία στον οισοφάγο και μερικές φορές στο στομάχι
Εάν οι άνθρωποι τρώνε μεγάλες ποσότητες τροφής πλούσιας σε β-καροτίνη (όπως καρότα, κολοκυθάκια και μερικά πεπόνια), το δέρμα τους μπορεί να φαίνεται ελαφρώς κίτρινο, αλλά τα μάτια τους δεν κιτρινίζουν. Αυτή η κατάσταση δεν είναι ίκτερος και δεν σχετίζεται με ηπατική νόσο.
Ίκτερος – Αιτίες
Οι περισσότερες αιτίες αφορούν διαταραχές και φάρμακα που:
-
- Προκαλούν βλάβη στο συκώτι
- Παρεμβένουν στη ροή της χολής
- Ενεργοποιούν την καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων (αιμόλυση), παράγοντας έτσι περισσότερη χολερυθρίνη από αυτή που μπορεί να αντέξει το ήπαρ
Οι πιο συχνές αιτίες ίκτερου είναι:
- Ηπατίτιδα
- Ηπατική νόσος που σχετίζεται με το αλκοόλ
- Απόφραξη ενός χοληδόχου πόρου από χολόλιθο (συνήθως) ή όγκο
- Μια τοξική αντίδραση σε ένα φάρμακο ή φαρμακευτικό βότανο
Ηπατίτιδα
Η ηπατίτιδα είναι φλεγμονή του ήπατος που προκαλείται συνήθως από έναν ιό, αλλά μπορεί να προκληθεί από μια αυτοάνοση διαταραχή ή τη χρήση ορισμένων φαρμάκων. Βλάπτει το ήπαρ, καθιστώντας το λιγότερο ικανό να μετακινήσει τη χολερυθρίνη στους χοληφόρους πόρους. Η ηπατίτιδα μπορεί να είναι οξεία (μικρής διάρκειας) ή χρόνια (διαρκεί τουλάχιστον 6 μήνες).
Η οξεία ιογενής ηπατίτιδα είναι μια κοινή αιτία ίκτερου, ιδιαίτερα ο ίκτερος που εμφανίζεται σε νεαρά και κατά τα άλλα υγιή άτομα.
Όταν η ηπατίτιδα προκαλείται από μια αυτοάνοση διαταραχή ή ένα φάρμακο, δεν μπορεί να μεταδοθεί από άτομο σε άτομο.
Ηπατική νόσος που σχετίζεται με το αλκοόλ
Η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ για μεγάλο χρονικό διάστημα βλάπτει το συκώτι. Η ποσότητα αλκοόλ και ο χρόνος που απαιτείται για να προκληθεί βλάβη ποικίλλει, αλλά συνήθως, οι άνθρωποι πρέπει να πίνουν πολύ για τουλάχιστον 8 έως 10 χρόνια.
Απόφραξη του χοληδόχου πόρου
Οι συνηθέστερες αιτίες είναι:
- χολόλιθοι,
- καρκίνος (όπως καρκίνος στο πάγκρεας ή τους χοληφόρους πόρους) ή
- σπάνιες ηπατικές διαταραχές (όπως πρωτοπαθής χολαγγειίτιδα των χοληφόρων ή πρωτοπαθής σκληρυντική χολαγγειίτιδα) .
Άλλες αιτίες ίκτερου:
Ορισμένα φάρμακα, τοξίνες και φυτικά προϊόντα μπορούν επίσης να βλάψουν το συκώτι.
Οι λιγότερο συχνές αιτίες του ίκτερου περιλαμβάνουν κληρονομικές διαταραχές που παρεμβαίνουν στον τρόπο με τον οποίο το σώμα επεξεργάζεται τη χολερυθρίνη.
Περιλαμβάνουν το σύνδρομο Gilbert και άλλες, λιγότερο συχνές διαταραχές όπως το σύνδρομο Dubin-Johnson. Στο σύνδρομο Gilbert, τα επίπεδα χολερυθρίνης είναι ελαφρώς αυξημένα αλλά συνήθως δεν είναι αρκετά για να προκαλέσουν ίκτερο. Αυτή η διαταραχή εντοπίζεται συχνότερα κατά τη διάρκεια συνήθων εξετάσεων προσυμπτωματικού ελέγχου σε νεαρούς ενήλικες. Δεν προκαλεί άλλα συμπτώματα και κανένα πρόβλημα.
Διαταραχές που προκαλούν υπερβολική διάσπαση των ερυθρών αιμοσφαιρίων (αιμόλυση) συχνά προκαλούν ίκτερο (βλ. Αυτοάνοση αιμολυτική αναιμία και αιμολυτική νόσο του νεογνού).
Ίκτερος – Διάγνωση
Ο ίκτερος είναι προφανής, αλλά ο εντοπισμός της αιτίας του απαιτεί εξέταση από γιατρό, εξετάσεις αίματος και μερικές φορές άλλες εξετάσεις.
Προειδοποιητικά σημάδια
Σε άτομα με ίκτερο, τα ακόλουθα συμπτώματα προκαλούν ανησυχία:
- Έντονος κοιλιακός πόνος και ευαισθησία
- Αλλαγές στη νοητική λειτουργία, όπως υπνηλία, διέγερση ή σύγχυση
- Αίμα στα κόπρανα ή πίσσα μαύρα κόπρανα
- Αίμα σε εμετό
- Πυρετός
- Μια τάση για μώλωπες ή εύκολη αιμορραγία, μερικές φορές με αποτέλεσμα ένα κοκκινωπό-μωβ εξάνθημα από μικροσκοπικές κουκκίδες ή μεγαλύτερες κηλίδες (που υποδηλώνουν αιμορραγία στο δέρμα)
Καταστάσεις που αυξάνουν τον κίνδυνο ηπατίτιδας:
- Εργασία σε παιδικό σταθμό
- Εργασία σε ίδρυμα με μακροχρόνια διαμένοντες, όπως μονάδα ψυχικής υγείας, φυλακή ή μονάδα μακροχρόνιας φροντίδας
- Βρώση ωμών οστρακοειδών
- Ένεση παράνομων ή ψυχαγωγικών ναρκωτικών
- Αιμοκάθαρση
- Κοινή χρήση ξυραφιών ή οδοντόβουρτσων
- Τατουάζ ή τρύπημα σώματος
- Εργασία σε μονάδα υγειονομικής περίθαλψης χωρίς εμβολιασμό κατά της ηπατίτιδας
- Μετάγγιση αίματος πριν από το 1992
- Σεξ με κάποιον που έχει ηπατίτιδα
Εργαστηριακές εξετάσεις:
- Εξετάσεις αίματος για την αξιολόγηση του πόσο καλά λειτουργεί το ήπαρ και εάν έχει υποστεί βλάβη (ηπατικές εξετάσεις)
- Συνήθως απεικονιστικές εξετάσεις όπως υπερηχογράφημα, αξονική τομογραφία (CT) ή μαγνητική τομογραφία (MRI)
- Μερικές φορές βιοψία ή λαπαροσκόπηση
Εάν το υπερηχογράφημα δείξει απόφραξη σε έναν χοληδόχο πόρο, μπορεί να χρειαστούν άλλες εξετάσεις για να προσδιοριστεί η αιτία.
Τυπικά, χρησιμοποιείται μαγνητική χολαγγειοπαγκρεατογραφία (MRCP) ή ενδοσκοπική ανάδρομη χολαγγειοπαγκρεατογραφία (ERCP).
Η MRCP είναι μια μαγνητική τομογραφία των χοληφόρων και παγκρεατικών πόρων, που γίνεται με εξειδικευμένες τεχνικές που κάνουν το υγρό στους πόρους να φαίνεται φωτεινό και τους γύρω ιστούς να φαίνονται σκούροι. Έτσι, η MRCP παρέχει καλύτερες εικόνες των αγωγών από τη συμβατική μαγνητική τομογραφία.
Για την ERCP, ένας εύκαμπτος οπτικός σωλήνας (ενδοσκόπιο) εισάγεται μέσω του στόματος και στο λεπτό έντερο και ένας ακτινοσκιερός παράγοντας εγχέεται μέσω του σωλήνα στους χοληφόρους και παγκρεατικούς πόρους. Στη συνέχεια γίνονται ακτινογραφίες.
Όταν είναι διαθέσιμη, συνήθως προτιμάται η MRCP γιατί είναι εξίσου ακριβής και ασφαλέστερη. Ωστόσο, η ERCP μπορεί να χρησιμοποιηθεί επειδή επιτρέπει στους γιατρούς να λάβουν δείγμα βιοψίας, να αφαιρέσουν έναν χολόλιθο ή να κάνουν άλλες διαδικασίες.
Περιστασιακά, απαιτείται βιοψία ήπατος. Μπορεί να γίνει όταν υπάρχουν υπόνοιες για ορισμένες αιτίες (όπως ιογενής ηπατίτιδα, χρήση φαρμάκου ή έκθεση σε τοξίνη) ή όταν η διάγνωση είναι ασαφής.
Η λαπαροσκόπηση μπορεί να γίνει όταν άλλες εξετάσεις δεν έχουν εντοπίσει γιατί εμποδίζεται η ροή της χολής. Για αυτή τη διαδικασία, οι γιατροί κάνουν μια μικρή τομή ακριβώς κάτω από τον ομφαλό και εισάγουν έναν οπτικό σωλήνα (λαπαροσκόπιο) για να εξετάσουν απευθείας το ήπαρ και τη χοληδόχο κύστη. Σπάνια χρειάζεται μεγαλύτερη τομή (μια διαδικασία που ονομάζεται λαπαροτομία).
Ίκτερος – Θεραπεία
Θεραπεία της αιτίας
Για τον κνησμό, χολεστυραμίνη.
Για έναν φραγμένο χοληδόχο πόρο, μια διαδικασία για το άνοιγμα του (όπως η ενδοσκοπική ανάδρομη χολαγγειοπαγκρεατογραφία [ERCP])
Η υποκείμενη διαταραχή και τυχόν προβλήματα που προκαλεί αντιμετωπίζονται όπως απαιτείται.
Εάν ο ίκτερος οφείλεται σε οξεία ιογενή ηπατίτιδα, μπορεί να εξαφανιστεί σταδιακά, χωρίς θεραπεία, καθώς η κατάσταση του ήπατος βελτιώνεται. Ωστόσο, η ηπατίτιδα μπορεί να γίνει χρόνια, ακόμη και αν ο ίκτερος εξαφανιστεί.
Ο ίκτερος από μόνος του δεν απαιτεί θεραπεία σε ενήλικες (σε αντίθεση με τα νεογνά ).
Βασικά στοιχεία σε ηλικιωμένους:
Σε ηλικιωμένους, η διαταραχή που προκαλεί ίκτερο μπορεί να μην προκαλεί τα ίδια συμπτώματα όπως συνήθως στους νεότερους ή τα συμπτώματα μπορεί να είναι πιο ήπια ή πιο δύσκολο να αναγνωριστούν.
Σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, ο ίκτερος συνήθως προκύπτει από απόφραξη των χοληφόρων οδών και η απόφραξη είναι πιο πιθανό να είναι καρκίνος. Οι γιατροί υποπτεύονται ότι η απόφραξη είναι καρκίνος όταν οι ηλικιωμένοι έχουν χάσει βάρος, έχουν μόνο ήπιο κνησμό, δεν έχουν κοιλιακό άλγος και έχουν ένα εξόγκωμα στην κοιλιά.
Βασικά σημεία
Εάν η βλάβη στο ήπαρ είναι σοβαρή, ο ίκτερος μπορεί να συνοδεύεται από σοβαρά προβλήματα, όπως επιδείνωση της εγκεφαλικής λειτουργίας και τάση για αιμορραγία ή μώλωπες.
Η οξεία ιογενής ηπατίτιδα είναι μια κοινή αιτία ίκτερου, ιδιαίτερα σε νέους και κατά τα άλλα υγιή άτομα.
Οι άνθρωποι θα πρέπει να δουν αμέσως έναν γιατρό εάν έχουν ίκτερο, ώστε ο γιατρός να μπορεί να ελέγξει για σοβαρές αιτίες.
Η χολεστυραμίνη μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση από τον κνησμό.
