Μελάνωμα

Αίτια και παράγοντες κινδύνου για μελάνωμα

Το μελάνωμα είναι κατά κύριο λόγο απόρροια του τρόπου ζωής και του περιβάλλοντος, αλλά μπορεί να οφείλεται σε κληρονομικά, γονιδιακά αίτια. Οι πιο σημαντικοί αιτιολογικοί και ταυτόχρονα παράγοντες κινδύνου είναι:

Η έκθεση στον ήλιο

Η υπεριώδης ακτινοβολία (UVA, UVB) μπορεί αποδεδειγμένα να προκαλέσει καρκίνο του δέρματος. Ένας από τους τύπους που προκαλεί είναι και το μελάνωμα. Πολύ επικίνδυνη είναι η διαλείπουσα και απότομη έκθεση στον ήλιο (π.χ. άνθρωποι από τη Σκανδιναβία πολύ λευκοί που εκτίθενται απότομα στον ήλιο και καίγονται), ενώ και η έκθεση κατά τη βρεφική και παιδική ηλικία αυξάνει πολύ τον κίνδυνο και λειτουργεί σωρευτικά.

“Το δέρμα έχει μνήμη: Θυμάται την έκθεση στον ήλιο από τη βρεφική ηλικία, καθώς και όλα τα ηλιακά εγκαύματα. Λίγος ήλιος την ημέρα μπορεί να οδηγήσει σε πολλές ώρες έκθεσης συνολικά στη ζωή σου. Συνεπώς, η επίδραση του ήλιου είναι αθροιστική.”

Η κληρονομικότητα

Περίπου 1 στους 10 ασθενείς που διαγιγνώσκονται με μελάνωμα έχουν 1 συγγενή πρώτου βαθμού με ιστορικό της νόσου. Οι ασθενείς με οικογενειακό ιστορικό έχουν περίπου 50% περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν μελάνωμα σε σχέση με τα άτομα χωρίς ιστορικό.

Τα γονίδια

Μία μετάλλαξη στο γονίδιο BRAF έχει ενοχοποιηθεί για συσχέτιση με το μελάνωμα. Το μελάνωμα που σχετίζεται με οικογενειακά αίτια είναι το p53.

Το ασθενές ανοσοποιητικό σύστημα

Ασθενείς που πάσχουν από AIDS ή λέμφωμα, έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση ή χημειοθεραπεία ή έχουν εκτεθεί υπερβολικά στον ήλιο έχουν αυξημένο κίνδυνο για μελάνωμα.

“Στην Αυστραλία και στη Βραζιλία το σολάριουμ έχει απαγορευθεί σε όλες τις ηλικίες, ενώ και στις ΗΠΑ απαγορεύεται πλέον η χρήση του σε άτομα κάτω των 18 ετών.”

Το χρώμα του δέρματος

Οι ξανθοί και ανοιχτόχρωμοι άνθρωποι έχουν αυξημένο κίνδυνο να νοσήσουν και επιπλέον, πρέπει να είναι ακόμα πιο προσεκτικοί με την έκθεσή τους στον ήλιο.

Συμπτώματα μελανώματος

Συμπτώματα δεν εμφανίζονται πάντα στο μελάνωμα. Μία ένδειξη μπορεί να είναι κάποια ελιά που ματώνει. Σε αρχικά στάδια η ελιά είναι σαν όλες τις άλλες. Το 20-30% των μελανωμάτων προέρχονται από προϋπάρχουσες ελιές, ενώ το 70-80% δημιουργούνται σε υγιές δέρμα.

Για να είναι επίφοβη μια ελιά θα πρέπει να είναι ασύμμετρη ή τα όριά της να είναι ασαφή ή η διάμετρος να είναι πάνω από 6 χιλιοστά, να υπάρχει ανομοιομορφία στο χρώμα ή αν αλλάζει με την πάροδο του χρόνου και δε μοιάζει με τις υπόλοιπες (ασχημόπαπο- ugly duckling sign).

Οι σπίλοι συνήθως είναι ακίνδυνοι. Ωστόσο, τα άτομα που έχουν πάνω από 100 ελιές στο σώμα τους έχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν μελάνωμα. Τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται σε έναν ή και περισσότερους άτυπους σπίλους (ελιές). Γι΄αυτό και είναι τόσο σημαντικό να γνωρίζεις το σώμα σου και τα σημάδια του και να αναγνωρίσεις εγκαίρως οποιαδήποτε αλλαγή. Τσέκαρε το ABCDE των σπίλων σου (γνωστό ως αλφαβήτα του μελανώματος) για σημάδια μελανώματος και αν κάτι από αυτά σε ανησυχεί, επικοινώνησε με το δερματολόγο σου.

Α- Asymmetry

Η ελιά που παρουσιάζεις δεν είναι συμμετρική. Δηλαδή αν την “κόψεις” στη μέση η μία πλευρά διαφέρει από την άλλη.

Β- Border

Τα όριά της δεν είναι σαφή. Μπορεί να έχει προεξοχές, γωνίες, σημεία πιο έντονα και να εκτείνεται σε ασύμμετρο σχήμα.

C-Colour

Το χρώμα της δεν είναι ίδιο σε όλη την επιφάνεια. Όταν υπάρχει πολυχρωμία ή σε κάποια σημεία είναι αποχρωματισμένη, κόκκινη, λευκή ή μπλε θα πρέπει να εξεταστεί από δερματολόγο.

D- Diameter

Η διάμετρός της είναι μεγαλύτερη από 6 χιλιοστά. Συνήθως οι ακίνδυνοι σπίλοι είναι μικρότεροι σε διάμετρο από αυτή τη διάσταση.

E-Evolving

Αναπτύσσεται και αυξάνεται σε μέγεθος. Αν μια ελιά που έχεις αναπτύσσεται ή αυξάνει σε μέγεθος με το χρόνο, εξετάσου από έναν δερματολόγο. Οποιαδήποτε αλλαγή στο σχήμα, στο μέγεθος, στο χρώμα, στην υφή, ένα σύμπτωμα όπως φαγούρα ή αιμορραγία θα πρέπει να σε ανησυχήσει.

Διάγνωση, σταδιοποίηση και μεταστάσεις μελανώματος

Το μελάνωμα μπορεί να διαγνωστεί με απλή δερματοσκοπική εξέταση από τον αρμόδιο γιατρό που είναι ο δερματολόγος. Είναι πολύ σημαντική η έγκαιρη διάγνωση, γι’ αυτό κρίνεται σκόπιμο να κάνεις μία χαρτογράφηση και στη συνέχεια, κάθε χρόνο μία εξέταση σπίλων για να εντοπιστούν τυχόν αλλαγές ή ύποπτα σημάδια στο σώμα σου.

Αφού γίνει η αρχική διάγνωση από το δερματολόγο, ο οποίος προγραμματίζει τη λήψη βιοψίας δέρματος, η βιοψία αποστέλλεται στον παθολογοανατόμο, για να διαγνωστεί ο ακριβής τύπος του μελανώματος και το βάθος του, ώστε να δοθεί η κατάλληλη θεραπεία. Ο γενικός χειρουργός αναλαμβάνει τη χειρουργική αφαίρεση της βλάβης ή του λεμφαδένα που έχει προσβληθεί, ώστε να γίνει στη συνέχεια, η σταδιοποίηση.

Τα στάδια του μελανώματος είναι 5. Οι πρώιμες μορφές είναι σταδίου 0 και 1. Στο στάδιο 0, ο καρκίνος είναι μη διηθητικός και δεν έχει προχωρήσει πέρα από την επιδερμίδα. Στάδιο 1, ο καρκίνος έχει εισχωρήσει μέσα στη δερμίδα, ωστόσο ο όγκος είναι μικρός και δεν υπάρχουν σημεία που δείχνουν υψηλό κίνδυνο μετάστασης σε παρακείμενους λεμφαδένες ή εσωτερικά όργανα.

Στο στάδιο 2, οι όγκοι είναι τοπικοί, συνήθως μεγαλύτεροι από 1 χιλιοστό σε βάθος και δεν υπάρχουν ενδείξεις υψηλού κινδύνου μετάστασης σε παρακείμενους ιστούς. Μπορεί να είναι μέσου ή υψηλού κινδύνου μελανώματα. Στα στάδια 3 και 4 το μελάνωμα έχει κάνει μετάσταση και σε άλλα όργανα του σώματος.

“Προσοχή γιατί το μελάνωμα δεν αφορά μόνο το δέρμα του κορμού ή των άκρων, αλλά μπορεί να παρουσιαστεί και κάτω από τα νύχια, στον οφθαλμό και στα χείλη.”

Θεραπεία και αντιμετώπιση μελανώματος

Η θεραπεία που πρέπει να ακολουθήσει ο ασθενής καθορίζεται βάσει του αποτελέσματος της ιστολογικής εξέτασης. Επίσης, η επιλογή της θεραπείας εξαρτάται και από το σημείο του σώματος που έχει εμφανιστεί το μελάνωμα. Δηλαδή αναλόγως αν το μελάνωμα είναι στον κορμό ή στα άκρα μπορεί να ακολουθηθεί άλλο θεραπευτικό πρωτόκολλο.

Πάντα εφαρμόζεται χειρουργική εκτομή σε υγιή όρια 2-3 εκατοστά από την ήδη εξαιρούμενη περιοχή και αφαίρεση του φρουρού λεμφαδένα. Αν ο αδένας αυτός δεν έχει προσβληθεί συνήθως δεν εφαρμόζεται κάποια επιπλέον χειρουργική αφαίρεση. Αν έχει προσβληθεί συνιστάται επιπλέον αφαίρεση των λεμφαδένων και των προσβεβλημένων οργάνων, καθώς επίσης χημειοθεραπεία και ακτινοθεραπεία. Επίσης, σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να εφαρμοστεί ανοσοθεραπεία. Μετά το αποτέλεσμα της βιοψίας γίνεται και η σταδιοποίηση της νόσου.

Μετά το χειρουργείο απαιτείται παρακολούθηση της εξέλιξης για 10 χρόνια. Αρχικώς, συνιστάται επανέλεγχος κάθε 3 μήνες για τον πρώτο χρόνο, στη συνέχεια κάθε 6 μήνες για τα επόμενα 2 χρόνια και τελικά, ανά χρόνο. Ο γιατρός θα σε ενημερώσει κάθε πότε πρέπει να πηγαίνεις για επανέλεγχο και παρακολούθηση.

“Άτομα που έχουν διαγνωστεί με μελάνωμα θα πρέπει να είναι σε διαρκή επαγρύπνηση γιατί έχουν αυξημένες πιθανότητες συγκριτικά με τον υπόλοιπο πληθυσμό να παρουσιάσουν μελάνωμα και σε άλλο σημείο του σώματος τους.”